ترور ناکام الجبری؛ ورق به سود مخالفان بن سلمان برمی گردد؟

دادگاهی در واشنگتن به تازگی حکم احضار محمد بن سلمان،ولیعهد عربستان سعودی،به همراه 13 فرد دیگر برای پاسخ به سوالاتی در خصوص تلاش برای ترور سعد الجبری را صادر کرد. سعد الجبری هفته گذشته با حضور در یک دادگاه آمریکایی در شهر واشنگتن از محمد بن سلمان،به دلیل تلاش برای ترور او شکایت کرد. شکایت الجبری بر اساس اسنادی است که تاکید دارد محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، تیمی را به کانادا فرستاده است تا او را به قتل برسانند. این موضوع به نظر می رسد که چالشی جدید بر مسیر جاه طلبی های بن سلمان در راس هرم قدرت سیاسی خاندان آل سعود ایجاد کند بویژه که پس از موضوع قتل خاشقچی حمایت غربی ها از بن سلمان که مولفه ای مهم در مسأله جانشینی در پادشاهی سعودی می باشد کاهش محسوسی یافته است.

جعبه سیاهی به نام سعد الجبری

سعد الجبری، معاون محمد بن نایف در ژوئن 2017 بوده و ریاست سازمان اطلاعات عربستان سعودی را بر عهده داشته است. گفته می شود وی اسنادی در دست دارد که می‌تواند برای حذف کامل بن نایف و دیگر رقبای بن سلمان مفید باشد و همزمان این مدارک می‌تواند علیه بن سلمان نیز به کار گرفته شود.به گفته یک مسئول امنیتی و دیپلمات سابق سعودی؛ سعد الجبری همچنین اسنادی از معاملات حساس مسئولان رده بالای سعودی از جمله سلمان بن عبدالعزیز و  محمد بن سلمان را در دست دارد. این اسناد مربوط به دوره‌ای است که ملک سلمان،پادشاه فعلی عربستان در زمان ملک عبدالله حاکم منطقه ریاض بوده است.

در سال 2017، زمانی‌که محمد بن‌سلمان،محمد بن‌نایف را کنار زد و به مقام ولیعهدی رسید، الجبری در خارج از کشور به‌سر می‌برد. پس از این واقعه،محمد بن‌نایف در حبس خانگی قرار گرفت و اموالش نیز مصادره شد و الجبری از ترس امکان مواجه شدن با سرنوشتی مشابه با بن نایف؛ تصمیم گرفت به کشور بازنگردد. خالد الجبری، فرزند ارشد سعد الجبری،به رویترز گفته است که در ابتدای کار رابطه پدرش با محمد بن سلمان خوب بود، اما برخی از نزدیکان ولی‌عهد و افراد مرتبط با ابوظبی، الجبری را به جانبداری از اخوان‌المسلمین متهم کردند و به مرور موجب ایجاد فضای مسموم علیه او شدند؛ تا جایی که پدرش مجبور می‌شود به کانادا فرار کند.

پس از بازداشت محمد بن نایف در اسفند ماه سال گذشته،دو فرزند سعد الجبری نیز بازداشت می شوند و دوماه بعد نیز برادر وی به همین سرنوشت دچار می شود و به نظر می رسد این امر در راستای افزایش فشارها بر سعدالجبری می باشد تا به کشور بازگردد.

بنابراین به نظر می رسد سعد الجبری به مانند یک جعبه سیاه که اسرار بسیار مهم و اطلاعات ارزشمندی در اختیار دارد برای بن سلمان به حساب آمده و از این رو ولیعهد سعودی تلاش می کند تا وی را به عربستان بازگرداند یا با ترور وی،مشکلاتی که ممکن است الجبری در آینده و با اتکاء به اطلاعاتی که در اختیار دارد،برایش ایجاد کند را برای همیشه از میان بردارد.

حکم دادگاه واشنگتن و عواقب آن

دادگاهی در واشنگتن در پی شکایت الجبری از بن سلمان در حالی وی را برای پاسخ به سوالاتی در خصوص تلاش برای ترور الجبری در کانادا به دادگاه احضار کرده است که این امر بیش از عواقب حقوقی یک حکم دادگاهی برای ولیعهد سعودی،مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد.

درواقع شکایت سعد الجبری و صدور حکم از سوی دادگاهی در واشنگتن در شرایطی اتفاق افتاده است که اخیرا برخی کشورهای اروپایی نگرانی خود از وضعیت نامشخص محمد بن نایف را اعلام کرده اند،در همین رابطه اخیرا بزرگترین فراکسیون پارلمان اروپا با ابراز نگرانی از شرایط نامعلوم محمد بن نایف،خواستار مشخص شدن وضعیت وی شده است.این امر که فشارها را بر ولیعهد جوان سعودی اضافه کرده است درحالی صورت گرفته است که مقامات کنگره امریکا و دولت کانادا نیز در اظهاراتی تلاش محمد بن سلمان برای ترور سعد الجبری در کانادا را موثق دانسته و آن را محکوم کرده اند.

محمد بن سلمان که پیشتر نیز در قضیه ترور جمال خاشقچی در استانبول به شدت جایگاه خود را متزلزل می دید،هم اکنون با ثبت شکایت الجبری در دادگاه و همچنین محکوم شدن توسط مقامات کانادایی و برخی نمایندگان کنگره امریکا بیش از پیش جایگاه خود و مسیرش در راه رسیدن به پادشاهی را متزلزل و دشوار می بیند.

این درحالیست که ترامپ درحالی پیشتر و در قضیه قتل خاشقچی از بن سلمان حمایت کرده بود که هم اکنون فاصله چندانی با انتخابات ریاست جمهوری در امریکا ندارد و در این شرایط هر نوع مداخله در کار دادگاه به سود بن سلمان عواقب جبران ناپذیری را برای وی به همراه خواهد داشت و به نظر می رسد اینبار و با توجه به در معرض خطر بودن جایگاه ترامپ در امریکا و احتمال واگذاری کاخ سفید به بایدن، وی از پرداختن به موضوعاتی که شانس وی را برای انتخاب مجدد کم کند،دوری خواهد کرد.

شرایط درحالی می تواند برای بن سلمان بدتر شود که در صورت پیروزی جو بایدن،در انتخابات ریاست جمهوری امریکا و با توجه به روابط نزدیک بن نایف و سعد الجبری با برخی محافل قدرتمند در این کشور که علاقه ای به روی کار آمدن بن سلمان در عربستان ندارند، به انضمام علاقه مندی برخی طرف های اروپایی به کنار رفتن بن سلمان از مقام ولیعهدی،وی بیش از پیش در معرض خطر از دست دادن جایگاه ولیعهدی قرار خواهد گرفت.

در عین حال کارنامه ناموفق وی در داخل عربستان و شکست عربستان در جنگ یمن که مسئولیت مستقیمی را در اینباره متوجه وی کرده است به همراه شرایط نامناسب جسمانی پادشاه سعودی که احتمال افزایش رقابت ها برای رسیدن به قدرت را در ماه های آینده ما بین شاهزادگان سعودی افزایش خواهد داد،همگی عواملی هستند که با قرار گرفتن در کنار حکم دادگاه واشنگتن،جایگاه محمد بن سلمان را به شدت متزلزل خواهند کرد.

بنابراین به نظر می رسد حکم دادگاه واشنگتن علاوه بر عواقب حقوقی که برای ولیعهد سعودی به دنبال دارد،با توجه به شرایط زمانی حساس صدور این حکم و در بحبوحه فشارهای وارد شده از سوی کشورهای اروپایی و برخی محافل امریکا بر بن سلمان،وی را درحالی که در داخل عربستان نیز با فشارها و انتقادات زیادی مواجه است،تحت فشار قرار داده و جایگاه وی و رویایش برای رسیدن به تخت پادشاهی را در معرض خطری جدی قرار خواهد داد.